İltica İşlemlerinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Önemi
Avrupa insan hakları sözleşmesi ne göre herhangi bir kişi ülkesinde ırk, din, dini inanç, sosyal konum, siyasal düşünce, herhangi bir gruba aidiyet ya da ulusal kimliği nedeniyle can güvenliği tehdidi altında ise kendisini baskı altında hissediyorsa ve sahip olduğu bu değerler doğrultusunda kendi devletinden baskı şiddet ötekileştirme, ya da kendi devletinin ona adalet çizgisinde tarafsız davranmayacağını düşünüyorsa, ve bunları da ispat edebiliyorsa kişiye yapılan bu tür hukuksuz eylemler insanlık suçudur. Aynı zamanda Avrupa insan hakları sözleşmesini ihlaldir. Bundan dolayı kişi kendini güvende hissedebileceği bir ülkeye iltica başvurusu yaparak can güvenliğini güvence altına alabilir. Avrupa insan hakları sözleşmesinin herhangi bir maddesinde yaşadığı ihlal iltica başvurusu için yeterli bir sebeptir.
İltica Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Hak İhlalleri İle İlgili İşlemleri
Madde 1
İnsan haklarına saygı yükümlülüğü: aşağıda bulunan maddeleri Avrupa insan hakları sözleşmesine imza atan ülkeler uygulamakla yükümlüdürler.
Madde 2
Yaşam hakkı: Herkesin yaşam hakkı yasayla korunur. Yasanın ölüm cezası ile cezalandırdığı bir suçtan dolayı hakkında mahkemece hükmedilen bu cezanın infaz edilmesi dışında, hiç kimsenin yaşamına kasten son verilemez. Avrupa birliği ülkeleri ve Türkiye’de idam cezası kanunen olmadığından dolayı bu tarz girişim ve kararlar bu maddeyi ihlalden dolayı bir insanlık suçudur.
Madde 3
İşkence yasağı:Hiç kimse işkenceye veya insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele veya cezaya tabi tutulamaz. Kişi kendi bulunduğu ülkesinde resmi makamlar tarafından insanlık dışı muameleye tabi tutuluyorsa (Yargısız infaz, Darp, işkence yapılarak vücud bütünlüğünün bozulması, tecavüz, taciz, hakaret, küfür, onur kırıcı uygulamalar,aşağılama, tecrit, boykot, aforoz-dışlanma vb.) bu bir insanlık suçudur. Bu madde çerçevesinde kişi kendisi veya birinci derece akrabası ana, baba, kardeş, eş, çocuk bu durumlara uğramışsa iltica etme hakkı doğar. Bu çerçevede kişi kendisi ve birinci derece akrabaları ile ilgili bilgi ve belgeleri(Fotoğraf, doktor raporu, hakkında işlem yapılmışsa tutanak, iddianame, avukat yazıları, kendisi ile ilgili İnternet sosyal medya(facebook, Twitter vb. yerlerdeki hakaret tehdit ve küfürlerin ekran görüntüsü), televizyon, gazete çıktıları vb.) iltica işlemleri sırasında sunması gerekir.
Madde 4
Kölelik ve zorla çalıştırma yasağı
Madde 5
Özgürlük ve güvenlik hakkı: Kişinin normal işleyen hukuk kuralları içerisinde işlemiş olduğu suça göre ceza alması ve orantılı bir şekilde işleme konması bir insan hakkıdır. Ancak işleyen anayasal hukukun askıya alındığı olağanüstü hal veya sıkıyönetim gibi durumlarda sebepli sebepsiz yere herhangi bir ihbar nedeni ile sorgusuz sualsiz haber vermeksizin ve gerekli hukuki prosedür işleme konmadan yapılan uygulamalar bir insan hakkı ihlalidir. İnsanı hürriyetinden eden bu uygulamalar Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine göre suçtur.Bu sebepten dolayı kişiye güvenli bir ülkeye iltica etme hakkı doğmaktadır.
Örneğin: Facebook, Twitter gibi sosyal medya hesaplarından gazete televizyon gibi medya kanallarından yapılan asılsız ihbarlar ve suçlamalar kişiyi sokağa çıkamaz hale getirmekte ve gereksiz yere özgürlüğünü ve güvenirliğini tehdit etmektedir.
Madde 6
Adil yargılanma hakkı: Herkes davasının, medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamaların esası konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmuş, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından, kamuya açık olarak ve makul bir süre içinde görülmesini isteme hakkına sahiptir. Karar alenî olarak verilir.
Ancak, demokratik bir toplum içinde ahlak, kamu düzeni veya ulusal güvenlik yararına, küçüklerin çıkarları veya bir davaya taraf olanların özel hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut, aleniyetin adil yargılamaya zarar verebileceği kimi özel durumlarda ve mahkemece bunun kaçınılmaz olarak değerlendirildiği ölçüde, duruşma salonu tüm dava süresince veya kısmen basına ve dinleyicilere kapatılabilir. Bir suç ile itham edilen herkes, suçluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılır.
Bir suç ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir:
a) Kendisine karşı yöneltilen suçlamanın niteliği ve sebebinden en kısa sürede, anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak haberdar edilmek;
b) Savunmasını hazırlamak için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmak;
c) Kendisini bizzat savunmak veya seçeceği bir müdafinin yardımından yararlanmak; eğer avukat tutmak için gerekli maddi olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi için gerekli görüldüğünde, resen atanacak bir avukatın yardımından ücretsiz olarak yararlanabilmek;
d) İddia tanıklarını sorguya çekmek veya çektirmek, savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek;
e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercümanın yardımından ücretsiz olarak yararlanmak.
Bu maddedeki kuralların yerine getirilmemesi Avrupa insan hakları sözleşmesine göre bir insan hakkı ihlalidir.
Bu maddeye dayanak yapmak isteyen mülteci hakkındaki tutuklama, gözaltı, iddianame, ihbar veya resmi gazete gibi devletin yayın organlarında çıkan resmi bilgileri iltica başvurusunda çıktılarını da sunarak iltica başvurusu yapabilir.
Madde 7
Kanunsuz ceza olmaz: Hiç kimse, işlendiği zaman ulusal veya uluslararası hukuka göre suç oluşturmayan bir eylem veya ihmalden dolayı suçlu bulunamaz. Aynı biçimde, suçun işlendiği sırada uygulanabilir olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez. Bu tür uygulamalara maruz kalan kişiler Avrupa insan hakları sözleşmesine göre iltica edebilir. Çünkü bu tür uygulamalar insan hakları ihlalidir. Örnek olarak; daha önce Lübnan vatandaşı olan Khalid Saddo ülkesinde muhtaç insanlara yardım eden uluslararası bir insani yardım derneğinin gönüllü üyesi idi. ülkesinde yaşanan iktidar değişiminden sonra yardımda bulunuğu yardım derneğin terör kapsamına alındığından dolayı anayasa aykırı olarak suç teşkil etmemesine rağmen hakkında kanunsuz cezai işlem uygulanmıştır.
Bu neden ile ülkesinden kaçarak güvenli bir ülke olan Almanya’ya iltica etmiştir. Bu sebep ilticasının kabulü için yeterli olmuştur.
Madde 8
Özel ve aile hayatına saygı hakkı: Herkes özel ve aile hayatına, konutuna ve yazışmasına saygı gösterilmesi hakkına sahiptir. Bu tür uygulamalarla karşılaşan kişi insan hakları ihlali ile karşı karşıyadır.
Kişi karşılaştığı bu durumu belgelendirip güvenli bir ülkeye iltica başvurusu yapabilir.
Madde 9
Düşünce, vicdan ve din özgürlüğü: Herkes düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne sahiptir; bu hak, din veya inanç değiştirme özgürlüğü ile tek başına veya topluca, kamuya açık veya kapalı ibadet, eğitim, öğretim, uygulama ve ayin yapmak suretiyle dinini veya inancını açıklama özgürlüğünü de içerir. Kişi duygu düşünce ve inancını yazılı sesli görsel, toplantı ve seminerler vasıtası ile açık bir şekilde ifade etme hakkına sahiptir. Aynı zamanda inancını ve düşüncelerini yaşayacağı ve yaşatacağı kurum,kuruluş, topluluk, cemaat, cemiyet gibi yerlerde bulunarak hayatını kendi isteği çerçevesinde şekillendirme hakkına sahiptir. Örneğin ebeveyn kendi çocuğunu inandığı değerler ve kendi felsefi düşüncesine uygun eğitim veren okullara kurslara göndermesi bir insan hakkıdır.
Bu hakkın ihlal edilmesi avrupa insan hakları sözleşmesine göre bir insanlık suçudur. Bu çerçevede güvenli bir ülkeye iltica etme hakkı doğmaktadır.
Madde 10
İfade özgürlüğü: Herkes ifade özgürlüğü hakkına sahiptir. Bu hak, kamu makamlarının müdahalesi olmaksızın ve ülke sınırları gözetilmeksizin, kanaat özgürlüğünü ve haber ve görüş alma ve de verme özgürlüğünü de kapsar. Bu maddeye göre radyo, televizyon, gazete, dergi, mecmua, sosyal medya, sinema, tiyatro gibi iletişim araçlarını kullanarak duygu düşünce ve fikirlerini ifade etmek yazmak sergilemek yaymak yaşamak edinmek bir insan hakkıdır. Bunlara abone olmak üye olmak katılmak ve bunları paylaşmak suç değildir.(Bunlar cebir ve şiddet kullanılarak yapılmadığı sürece)
Bu sebeplerden dolayı mağdur olan kişi Avrupa insan hakları sözleşmesine göre güvenli bir ülkeye iltica etme hakkına sahiptir.
Madde 11
Toplantı ve dernek kurma özgürlüğü: Herkes barışçıl olarak toplanma ve dernek kurma hakkına sahiptir. Bu hak, çıkarlarını korumak amacıyla başkalarıyla birlikte sendikalar kurma ve sendikalara üye olma hakkını da içerir. Bu maddeye göre anayasal haklar çerçevesinde kurulmuş olan dernek, vakıf, sendika, federasyon ve konfederasyon gibi kurum ve kuruluşları kurmak, bunlara üye olmak, yardım etmek, faaliyetlerine katılmak Avrupa insan hakları sözleşmesine göre bir insan hakkıdır.
Yaşadığı ülkede bu hakkı ihlal edilen kişi mağduriyetini ispatladığı takdirde Avrupa insan hakları sözleşmesine göre güvenli bir ülkeye iltica etme hakkına sahiptir.
Madde 12
Evlenme hakkı: Evlenme çağına gelen her erkek ve kadın, bu hakkın kullanımını düzenleyen ulusal yasalara uygun olarak evlenme ve aile kurma hakkına sahiptir.
Bu maddenin ihlali AİHS göre güvenli bir ülkeye iltica hakkı doğurur.
Madde 13
Etkili başvuru hakkı: Bu Sözleşme’de tanınmış olan hak ve özgürlükleri ihlal edilen herkes, söz konusu ihlal resmi bir hizmetin ifası için davranan kişiler tarafından gerçekleştirilmiş olsa dahi, ulusal bir merci önünde etkili bir yola başvurma hakkına sahiptir.
Bu maddenin ihlali AİHS göre güvenli bir ülkeye iltica hakkı doğurur.
Madde 14
Ayrımcılık yasağı: Bu Sözleşme’de tanınan hak ve özgürlüklerden yararlanma, cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasal veya diğer kanaatler, ulusal veya toplumsal köken, ulusal bir azınlığa aidiyet, servet, doğum başta olmak üzere herhangi başka bir duruma dayalı hiçbir ayrımcılık gözetilmeksizin sağlanmalıdır. Eğer bunlar sağlanmıyorsa bu durum bir insan hakkı suçudur. Örneğin bir topluluğa gruba cemaate cemiyete mensupsanız veya herhangi bir şekilde bir bağınız varsa ve bağınızdan dolayı toplum ve devlet tarafından dışlanıyorsanız ayrımcılığa tabi tutuluyorsanız. Bu durumlar bir insan suçudur.
Bu sebepten dolayı AİHS göre güvenli bir ülkeye iltica etme hakkı doğar.
Madde 15
Olağanüstü hallerde yükümlülükleri askıya alma: Savaş veya ulusun varlığını tehdit eden veya başka bir genel tehlike halinde olsa bile her Yüksek Sözleşmeci Taraf, durumun kesinlikle gerektirdiği ölçüde alacağı kararlarda ve uygulamalarda uluslararası hukuktan doğan yükümlülüklere uymak zorundadır. Bu durumun ihlali bir insan suçudur.
Bu sebepten dolayı mağdur olan kişi AİHS göre güvenli bir ülkeye iltica etme hakkına sahiptir.
Madde 16
Yabancıların siyasal etkinliklerinin kısıtlanması: 10, 11 ve 14. maddelerin hiçbir hükmü, Yüksek Sözleşmeci taraflara yabancıların siyasal etkinliklerine kısıtlama getirmelerini yasakladığı anlamında değerlendirilemez.
Bu durumun ihlali bir insan suçudur.
Bu sebepten dolayı mağdur olan kişi AİHS göre güvenli bir ülkeye iltica etme hakkına sahiptir.
Madde 17
Hakları kötüye kullanma yasağı: Bu Sözleşme’deki hiçbir hüküm, bir devlete, topluluğa veya kişiye, Sözleşme’de tanınan hak ve özgürlüklerin yok edilmesi veya bunların Sözleşme’de öngörülmüş olandan daha geniş ölçüde sınırlandırılmalarını amaçlayan bir etkinliğe girişme ya da eylemde bulunma hakkı verdiği biçiminde yorumlanamaz.
Bu şekildeki yanlış yorumlamalar bir insan suçudur.
Bu sebepten dolayı mağdur olan kişi AİHS göre güvenli bir ülkeye iltica etme hakkına sahiptir.
Madde 18
Haklara getirilecek kısıtlanmaların sınırlanması: Anılan hak ve özgürlüklere bu Sözleşme hükümleri ile izin verilen kısıtlamalar öngörüldükleri amaç dışında uygulanamaz.
İLTİCA BAŞVURUŞU SIRASINDA HAZIRLANMASI GEREKEN BAZI BİLGİ VE BELGELER
1-Devlet ve toplum tarafından suç unsuru olarak gösterilen banka finans kurumları ve şirketlerle irtibatınız, iltisakınız, mensubiyetiniz bulunuyorsa bu taktirde şu belgeleri hazırlamanız gerekmektedir. Kurucu-ortak-üyelik belgesi, hesap ektresi, ödeme dekont belgesi, sertifika isme, gelmiş postalar ve e-posta çıktıları.
2-Devlet ve toplum tarafından suç unsuru olarak gösterilen yardım kuruluşları,dernekler,sendikalar,federasyonlar, konfederasyonlar ile irtibat, iltisak, mensubiyetiniz bulunuyorsa şu belgeleri sunmanız gerekmektedir. Kurucu-ortak-üyelik belgesi, aidat ya da yardim ödemesi, ödeme dekont belgesi, sertifika, isme gelmiş postalar ve e-posta çıktıları, bunların faaliyetlerine katıldığınız fotoğraf ve haber çıktıları.
3-Devlet ve toplum tarafından suç unsuru olarak gösterilen, okullar,dershaneler,kurslar,üniversiteler,hastaneler ve benzeri kurumlarla ile irtibat, iltisak, mensubiyetiniz bulunuyorsa şu belgeleri sunmanız gerekmektedir. Kurucu-ortak-üyelik belgesi, aidat ya da yardim ödemesi, ödeme dekont belgesi, sertifika, isme gelmiş postalar ve e-posta çıktıları, bunların faaliyetlerine katıldığınız fotoğraf ve haber çıktıları.
4-Devlet ve toplum tarafından suç unsuru olarak gösterilen, gazete, dergi, radyo, televizyon, İnternet sitelerine aboneliğiniz ya da bunlar ile irtibat, iltisak, mensubiyetiniz bulunuyorsa şu belgeleri sunmanız gerekmektedir. Kurucu-ortak-üyelik belgesi, aidat ya da yardim ödemesi, ödeme dekont belgesi, sertifika, isme gelmiş postalar ve e-posta çıktıları, bunların faaliyetlerine katıldığınız fotoğraf ve haber çıktıları.
5-Devlet ve toplum tarafından suç unsuru olarak gösterilen, herhangi bir sivil toplum örgütü grup ya da cemaat ile irtibat, iltisak, mensubiyetiniz bulunuyorsa şu belgeleri sunmanız gerekmektedir. Bunların kurum ve kuruluşlarına üyelik belgesi, yardım ve destek verdiyseniz aidat makbuzu ve benzeri belge, ya da bu kurumların faaliyetlerine katıldığınıza dair katılımcı belgesi fotoğraf ve benzeri belgeler.
6-Devlet ve toplum tarafından suç unsuru olarak gösterilen, sosyal medya hesapları, İnternet yazışma programları gibi platformlar’da hesabınız üyeliğiniz varsa, bunları takip ediyor ya da ediliyorsanız ve bunları takip ettiğinizden dolayı sizlere yönelik tehdit ve hakaretler varsa (facebook, Twitter,gibi ) bunların ekran görüntüsü ,çıktısını belge olarak sunmanız gerekmektedir.
7-Devletin resmi gazete ve yayın organların’da Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine göre (AİHS) suç olarak sayılmayan konulardan dolayı suçlu olarak ilan ediliyorsanız, adınızın geçtiği resmi gazete ve yayın organları çıktısı iddianame, fezleke,tutanak,istihbarat raporları, ihbar mektupları ve maillerinin, çıktılarını, dosyanıza eklemeniz gerekmektedir.
8-Toplum tarafından sesli görsel basılı yayınlar ile isminiz geçerek ihbar ve tehdit ediliyor ve mesajlar alıyorsanız, bunların kayıtları ve belgelerini sunmanız gerekmektedir.
Başvuru işlemleri sırasında resmi bilgi ve belgelerinizin dışında iki tane soruya cevap bulmanız, vermeniz gerekmektedir.
1-İltica etmek istediğiniz ülkeye hangi sebeplerden dolayı iltica etmek istediğinizin cevabını vermeniz gerekmektedir.
2- Şayet kendi ülkenize geri gönderilirseniz ülkenizde ne gibi bir sıkıntı ile karşılaşmayı beklediğinizin sorusuna cevap vermeniz gerekmektedir.
Kaynak: AİHM
