Engelli Haklarına İlişkin Sözleşme Hakkında Kapsamlı Rehber
Giriş
Bu yazıda, “Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme”nin içeriğini ele alıyoruz. Sözleşmenin amacı, engelli bireylerin tüm insan haklarından eşit şekilde yararlanmasını sağlamak ve bu hakların korunmasını temin etmektir. Makalede, sözleşmenin genel ilkeleri, tanımlar, ayrımcılığın yasaklanması, eğitim ve sağlık hizmetlerinden adalete erişim gibi birçok konuya değinilecektir. Yazının sonunda, engelli bireylerin haklarını koruyan bu önemli sözleşmeye dair daha fazla bilgi edineceksiniz.
Özet
Engelli Haklarına İlişkin Sözleşme, engelli bireylerin haklarını, özgürlüklerini ve temel yaşam standartlarını korumayı hedefler. Engellilerin haklarını güvence altına alan sözleşme; eğitim, sağlık, adalet, istihdam, özgürlük ve erişilebilirlik gibi alanlarda kapsamlı düzenlemeler içerir. Tüm devletleri, bu hakları sağlamak için gerekli yasal, idari ve sosyal önlemleri almaya teşvik eder.
Madde 1: Amaç
Bu sözleşmenin temel amacı, engelli bireylerin tüm insan haklarından ve temel özgürlüklerinden tam anlamıyla yararlanmasını sağlamaktır. Engelli kavramı, fiziksel, zihinsel ya da duyusal bozuklukları bulunan kişilerin topluma eşit katılımını engelleyen durumları içerir.
Madde 2: Tanımlar
Sözleşmede, iletişim, dil, engelliliğe dayalı ayrımcılık, makul düzenleme ve evrensel tasarım gibi terimler detaylı bir şekilde tanımlanmıştır. Bu tanımlar, engelli bireylerin haklarını tam anlamıyla koruyabilmek için gereklidir.
Madde 3: Genel İlkeler
Sözleşmenin dayandığı ilkeler arasında kişilerin insanlık onuruna saygı, ayrımcılık yapılmaması, toplum katılımı, fırsat eşitliği, erişilebilirlik ve kadın-erkek eşitliği gibi unsurlar yer alır.
Madde 4: Genel Yükümlülükler
Taraf devletler, engelliliğe dayalı ayrımcılığı ortadan kaldırmak için tüm yasal ve idari tedbirleri almayı kabul eder. Bu, engellilerin haklarını güçlendirmek ve toplumun her alanına katılımlarını sağlamak için yapılması gereken düzenlemeleri içerir.
Madde 5: Ayrımcılık Yapılmaması ve Eşitlik
Bu maddede, engellilere yönelik ayrımcılığın yasaklanması ve engellilere eşitlik sağlanması vurgulanır. Engelli bireylerin eşit şekilde korunması ve onlara yönelik ayrımcılığın ortadan kaldırılması için devletlerin gerekli önlemleri alması gerekmektedir.
Madde 6: Engelli Kadınlar
Engelli kadınların çok yönlü ayrımcılığa maruz kaldığı kabul edilerek, tüm hak ve özgürlüklerden tam ve eşit şekilde yararlanmalarını sağlamak için gerekli önlemler belirlenmiştir.
Madde 7: Engelli Çocuklar
Bu madde, engelli çocukların diğer çocuklarla eşit şekilde tüm hak ve özgürlüklerden yararlanmasını sağlar. Devletlerin, çocukların görüşlerine önem vermesini ve onlara uygun destek sağlamasını vurgular.
Madde 8: Bilinçlendirme
Engellilere yönelik farkındalığı artırmak için toplumda bilinç yaratmak, ön yargılarla mücadele etmek ve engellilerin kapasitelerine ilişkin bilinci artırmak hedeflenir.
Madde 9: Erişilebilirlik
Taraf devletler, engellilerin bağımsız yaşayabilmeleri ve topluma katılmaları için uygun tedbirleri alır. Bu madde, fiziksel çevre, ulaşım, bilgi ve iletişim teknolojileri gibi konularda erişilebilirlik sağlar.
Madde 10: Yaşama Hakkı
Engelli bireylerin yaşama hakkı vurgulanır ve bu hakkın korunması için gerekli tedbirlerin alınması belirtilir.
Madde 11: Risk Durumları ve İnsani Bakımdan Acil Durumlar
Taraf devletler, doğal afetler ve silahlı çatışmalar gibi risk durumlarında engellilerin korunmasını sağlamak için gerekli tedbirleri almalıdır.
Madde 12: Yasa Önünde Eşit Tanınma
Engelliler, yasa önünde diğer bireylerle eşit kabul edilir. Taraf devletler, engellilerin hak ehliyetlerini kullanabilmeleri için gerekli desteği sağlar.
Madde 13: Adalete Erişim
Engellilerin adalete etkin bir şekilde erişimini sağlamak için uygun düzenlemeler yapılmalıdır. Polis ve cezaevi personeli de engellilerin haklarına yönelik eğitim almalıdır.
Madde 14: Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği
Engelli bireyler, kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkına sahip olmalıdır. Engellilik, özgürlüğün kısıtlanmasının gerekçesi olarak gösterilemez.
Madde 15: İşkence ve İnsanlık Dışı Muameleye Maruz Kalmama
Engelli bireyler, işkence ve insanlık dışı muameleye karşı korunmalıdır. Rızası alınmadan tıbbi veya bilimsel deneylere tabi tutulmamalıdır.
Madde 16: Sömürü, Şiddet veya İstismara Maruz Kalmama
Bu madde, engellilerin her türlü şiddet, istismar ve sömürüye karşı korunmasını sağlar. Taraf devletler, engellilere yönelik koruma hizmetlerinin sunulmasını taahhüt eder.
Madde 17: Kişisel Bütünlüğün Korunması
Engellilerin beden ve ruh bütünlüğüne saygı duyulması gerekliliği bu madde ile vurgulanır.
Madde 18: Seyahat Özgürlüğü ve Uyrukluk
Engelliler, seyahat ve uyrukluk haklarından eşit şekilde yararlanmalıdır. Engelliliği nedeniyle bu haklardan mahrum bırakılmamalıdır.
Madde 19: Bağımsız Yaşayabilme ve Topluma Dahil Olma
Engellilerin bağımsız bir yaşam sürebilmesi ve topluma katılımı için gerekli tedbirler alınmalıdır. Kendi yaşam alanlarını seçme özgürlüğüne sahip olmalıdırlar.
Madde 20: Kişisel Hareketlilik
Engellilerin bağımsız hareket edebilmesi için uygun araç-gereçlere ve hizmetlere ulaşmaları sağlanmalıdır.
Madde 21: Düşünce ve İfade Özgürlüğü ile Bilgiye Erişim
Engelliler, bilgi ve ifade özgürlüğünden diğer bireylerle eşit koşullarda yararlanmalıdır. Kamuya açık bilgiler, engellilerin erişebileceği biçimlerde sunulmalıdır.
Madde 22: Özel Hayata Saygı
Engellilerin özel hayatına saygı gösterilmeli ve kişisel bilgilerinin gizliliği korunmalıdır.
Madde 23: Hane ve Aile Hayatına Saygı
Engelliler, aile kurma ve çocuk yetiştirme haklarından eşit şekilde yararlanmalıdır. Çocukların ailelerinden ayrılması, engelliliğe dayandırılmamalıdır.
Madde 24: Eğitim
Engellilerin her seviyede eğitime erişimi sağlanmalıdır. Eğitim sistemi, engellilere uygun ve erişilebilir olmalıdır.
Madde 25: Sağlık
Engelliler, cinsiyete duyarlı sağlık hizmetlerine erişim hakkına sahiptir. Sağlık hizmetleri, engellilerin özel ihtiyaçlarına uygun olmalıdır.
Madde 26: Habilitasyon ve Rehabilitasyon
Engellilerin azami bağımsızlığını sağlamaları için habilitasyon ve rehabilitasyon hizmetleri sunulmalıdır. Bu hizmetler, engellilerin topluma katılımını desteklemelidir.
Madde 27: Çalışma ve İstihdam
Engellilerin eşit koşullarda çalışma hakkına sahip olduğu kabul edilmelidir. İşe alım ve istihdam süreçlerinde engellilere ayrımcılık yapılmamalıdır.
Madde 28: Yeterli Yaşam Standardı ve Sosyal Korunma
Engellilerin yeterli yaşam standardına sahip olması sağlanmalı ve sosyal koruma haklarından yararlanması güvence altına alınmalıdır.
Madde 29: Siyasal ve Toplumsal Yaşama Katılım
Engelliler, seçme ve seçilme hakları dahil siyasal ve toplumsal yaşama etkin şekilde katılma hakkına sahiptir.
Madde 30: Kültürel Yaşama, Dinlenme, Boş Zaman Aktiviteleri ve Spor Faaliyetlerine Katılım
Engellilerin kültürel, eğlence ve spor etkinliklerine eşit şekilde katılımı sağlanmalıdır.
Madde 31: İstatistikler ve Veri Toplama
Engellilere ilişkin politikaların geliştirilmesi için veri toplanmalı ve bu bilgiler engelli bireyler için erişilebilir olmalıdır.
Madde 32: Uluslararası İş Birliği
Uluslararası işbirliği, engellilerin haklarının korunması için önemlidir. Bu kapsamda bilgi ve teknoloji paylaşımı teşvik edilmelidir.
Madde 33: Ulusal Uygulama ve Denetim
Taraf devletler, sözleşmenin uygulanmasını sağlamak için ulusal mekanizmalar kurmalı ve sivil toplumun bu sürece katılımını sağlamalıdır.
Denetim, Değişiklik ve Diğer Hükümler
Bu maddeler, sözleşmenin denetimi, raporlama süreçleri, değişikliklerin nasıl yapılacağı gibi konuları düzenler.
Madde 34: Engelli Hakları Komitesi
Bu madde, sözleşmenin uygulanmasını izlemek üzere bir Engelli Hakları Komitesi’nin kurulmasını öngörmektedir. Komite, taraf devletlerin uygulamalarını gözden geçirir ve bu alanda ilerleme kaydedilmesi için önerilerde bulunur.
Madde 35: Taraf Devletlerce Sunulacak Raporlar
Her taraf devlet, sözleşmenin uygulanması ve alınan önlemlerle ilgili olarak Engelli Hakları Komitesi’ne rapor sunmakla yükümlüdür. İlk rapor, sözleşmenin yürürlüğe girmesinden sonraki iki yıl içinde hazırlanmalı ve sonrasında dört yılda bir güncellenmelidir.
Madde 36: Raporların Değerlendirilmesi
Komite, taraf devletlerin sunduğu raporları inceleyerek önerilerini ve yorumlarını bildirir. Taraf devletler, komitenin yorumlarına ve önerilerine yanıt verebilir.
Madde 37: Taraf Devletler ve Komite Arasındaki İş Birliği
Taraf devletler, komitenin görevlerini yerine getirmesine yardımcı olmalı ve iş birliği yapmalıdır. Bu iş birliği, sözleşmenin uygulanmasının daha etkili ve yaygın hale gelmesini sağlar.
Madde 38: Komitenin Diğer Organlarla İlişkisi
Komite, uluslararası işbirliğini teşvik etmek amacıyla Birleşmiş Milletler organları ve ihtisas kuruluşlarıyla iş birliği yapabilir. Komite, bu kuruluşlardan gelen öneri ve görüşleri dikkate alarak çalışmalarını sürdürür.
Madde 39: Komitenin Raporu
Komite, her iki yılda bir faaliyetlerini Genel Kurul ve Ekonomik ve Sosyal Konsey’e rapor eder. Bu rapor, taraf devletlerden gelen bilgiler ve öneriler doğrultusunda oluşturulur.
Madde 40: Taraf Devletler Konferansı
Taraf devletler, sözleşmenin uygulanmasıyla ilgili konuları tartışmak üzere düzenli aralıklarla bir araya gelir. Bu konferanslar, taraf devletlerin deneyimlerini paylaşmalarını ve sözleşmenin daha etkili uygulanmasını sağlar.
Madde 41: Depozitör
Bu madde, sözleşmenin depozitörlük görevini Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin yürütmesini belirtir. Bu, sözleşmenin imzalanması, onaylanması ve yürürlüğe girmesiyle ilgili süreçleri içerir.
Madde 42: İmzalanma
Sözleşme, 30 Mart 2007 tarihinden itibaren New York’taki Birleşmiş Milletler Genel Merkezi’nde, tüm devletler ve bölgesel bütünleşme örgütlerinin imzasına açılmıştır.
Madde 43: Bağlanma İradesi
Sözleşme, imzacı devletlerin onaylamasına ve bölgesel bütünleşme örgütlerinin resmi teyidine tabidir. Sözleşmeyi imzalamayan devlet veya bölgesel bütünleşme örgütleri de katılım sağlayabilir.
Madde 44: Bölgesel Bütünleşme Örgütleri
Bu madde, belirli bir bölgede kurulmuş devletler arası bütünleşme örgütlerinin sözleşmeye katılımını düzenler. Bu örgütler, sözleşme kapsamındaki yetki ve sorumluluklarını açıkça belirtmelidir.
Madde 45: Yürürlüğe Girme
Sözleşme, 20. onay veya katılım belgesinin depozit edilmesini takip eden 30. gün yürürlüğe girer. Böylelikle, belirli sayıda devletin onayı ile sözleşme küresel ölçekte uygulanmaya başlar.
Madde 46: Çekinceler
Sözleşmenin kapsamı ve amaçlarıyla uyumlu olmayan çekinceler kabul edilmez. Çekinceler her zaman geri çekilebilir, bu da taraf devletlere sözleşme hükümlerine tam uyum sağlamaları için esneklik tanır.
Madde 47: Değişiklikler
Taraf devletler, sözleşmede değişiklik önerisinde bulunabilir. Bir değişiklik önerisi, taraf devletlerin en az üçte biri tarafından kabul edilirse, Genel Sekreter değişiklik konferansı düzenler. Kabul edilen değişiklikler, belirli sayıda onay belgesinin depozit edilmesinden sonra yürürlüğe girer.
Madde 48: Çekilme
Herhangi bir taraf devlet, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne yazılı olarak bildirimde bulunarak sözleşmeden çekilebilir. Çekilme, bildirimin alındığı tarihten bir yıl sonra geçerlilik kazanır.
Madde 49: Erişilebilir Format
Sözleşme, engelli bireylerin kolayca anlayıp erişebileceği biçimlerde hazır bulundurulmalıdır. Bu madde, engelli bireylerin bilgiye erişim hakkını koruma altına alır.
Madde 50: Orijinal Metinler
Sözleşmenin Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolca metinleri orijinaldir ve aynı geçerliliğe sahiptir. Bu, sözleşmenin küresel ölçekte anlaşılabilirliğini ve uygulanabilirliğini artırır.
Sonuç
Engelli Haklarına İlişkin Sözleşme, engelli bireylerin haklarını korumak ve topluma eşit katılımlarını sağlamak için önemli bir belgedir. Tüm devletlerin bu sözleşmeyi kabul etmesi ve uygulaması, engelli bireylerin hak ve özgürlüklerine kavuşması için kritik öneme sahiptir. Bu sözleşme, sadece yasal bir belge olmanın ötesinde, engelli bireylerin hayatlarını iyileştirmek için küresel bir çağrıdır.
Uyarı
Bu sitede yayımlanan makaleler, sitemize ait olup izinsiz kullanılamaz, çoğaltılamaz, kaynak gösterilmeden yayımlanamaz.
Ayrıca hukuki sorumluluk içermez, bu bilgileri kullanarak yapacağınız işlerden doğacak sonuçlardan sorumluluk kabul edilmemektedir. Hukuki mağduriyet yaşamamanız için bir hukuk bürosuna veya bizlere ulaşınız.
